Ülkemizin önemli iş kollarından ve gelir getiren sektörlerinden biri olan tarım çalışmaları, çeşitli mesleki riskleri içermesi açısından, iş güvenliğine riayet edilmesi gereken alanlardan birisidir. Birçok iş makinesinin ve ekipmanlarının kullanıldığı tarımsal faaliyetlerde, toprağın verimini artırmak veya ekinleri zararlı böceklerden korumak için kullanılan kimyasal ilaçlar ve gübreler de çeşitli mesleki hastalıklara veya anlık yaralanmalara neden olabilecek etkenlerdir. Bu yüzden tarım çalışmalarında iş güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri almak ve uygulamak gerekir.

Tarım, son yıllarda faaliyet olarak azalan endüstriyel çalışmalar arasında yer alsa da birçok yurttaşımız halen geçimini bu yöntemle sağlamaktadır. Büyük alanlarda ticari olarak yapılan ekimler haricinde bireysel olarak daha dar alanlarda yapılan ve ailevi ihtiyaçları karşılama amacı taşıyan tüm faaliyetler de aynı kapsamda değerlendirilir. İş güvenliği açısından da büyük ölçekli tarla veya bahçeler için yapılan çalışmalar da, küçük ölçekli bahçelere yapılan çalışmalar da benzer riskler içerir.

Büyük ölçekli alanlarda traktör ve diğer iş makineleri kullanılırken küçük alanlarda insan gücü daha etkili olabilir. İş makinelerini kullanırken de, insan gücü ile çalışırken de sağlığı koruyucu önlemleri almak gerekir. İş makineleri ile kaza yapmamak, bireysel eforlarda vücudu incitmemek önemlidir. İşte tüm bu problemlerin oluşmasını önleyecek olan iş güvenliği tedbirleridir.

Tarımsal Faaliyetlerde İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

Tarımsal faaliyetlerde en fazla karşılaşılan iş kazaları ve meslek hastalıkları, insanların sağlığını ciddi şekilde tehlikeye atacak yaralanmalara veya zehirlenmelere yol açabilmektedir. Bu nedenle iş makinesi kullanımında yetkin bireylerin çalışması, amatör kişilerin bu makinelere yaklaştırılmaması önem arz eder. Davranış hatasından kaynaklanan kazaların yanı sıra, makine arızasından veya zorlanmasından kaynaklanan kazalar da olabilir. Makinelerin düzenli bakımını yapmak ve eskiyen parçaları değiştirmek ilk önlemler arasındadır. Makinelerin kullanımı ile ilgili eğitim almak da bu tedbirler arasında sayılabilir.

Özellikle kullanılan zirai ilaçlar nedeniyle açık havada ters hava akımından ötürü kimyasalların solunması, uzun süreli fark edilmeyen maruz kalmalar daha sonraki süreçlerde kanser ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilmektedir. Bu tür zehirlenmeler veya iş kazaları ise geç müdahale edildiği için ciddi risklere neden olabilmektedir.

Gübre kullanımında dikkat edilmeyen usul hataları çeşitli zehirlenmelere veya göz yaralanmalarına neden olabilir. Yüksek derecede asit içeren kimyasal ürünlerin kullanımı deride ciddi enfeksiyonlara veya yanmalara sebep olabilir. Uzun süreli makine kullanımından ötürü oluşan yorgunluk kazalara neden olabileceği gibi organizmanın enerjisinin tükenmesine ve o da çeşitli anksiyetelere neden olabilir.

Tarım Sektöründe İş Güvenliği Nasıl Sağlanır?

Tarım sektöründe iş güvenliğini sağlamanın başlıca yolu profesyonel bir destek almaktır. Tarımsal faaliyetler dendiğinde sadece açık havada yapılan ekim, dikim, gübreleme veya sulama gibi faaliyetler akla gelmemelidir. Bunun yanı sıra depolarda, ambarlarda, tarım ürünleri saklayan ve nakleden tesislerde, işleme yapılan atölyelerde çalışanların da kuvvetli risk grubunda olduğu görülmektedir.

Bu çeşit yerlerde çalışan ve yasal olarak İSG hizmet almak durumunda olan işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği alanında yetkin bir OSGB kuruluşundan hizmet alması ve işi profesyoneller aracılığı ile yürütmeye çalışması gerekir. İş sağlığı ve güvenliği alanında hizmet veren İSG uzmanlarının tarımsal faaliyetlerde alınması gereken önleyici tedbirler konusunda uzman olduklarını unutmamak gerekir.

Her türlü riskten kaçınmak, olası tehlikeleri ve riskleri analiz etmek, risk değerlendirmesi yaparak alınması gereken önlemleri kararlaştırmak konusunda adım atmak önemlidir. İşletme sahibi konumunda olan işveren, OSGB, İSG uzmanı, işyeri hekimi, diğer sağlık personeli ve çalışanlar arasındaki uyum tarımsal faaliyetlerde iş güvenliğinin başarıya ulaşmasını sağlayacaktır.

Ülkemizde birçok depo ve sanayi tesisinde sık kullanılan araçlardan biri olan forkliftlerle çalışmak operatörlük gerektirir. Bu aracı kullanmak için belirli bir teknik eğitim alınması, bunun yanı sıra çalışma koşullarına göre iş güvenliği ile ilgili de eğitimler alınması olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Teknik olarak yapılan hatalar nedeniyle kazalar yaşanabilmekte ancak iş güvenliği ile ilgili önlemler alındığı sürece de yaralanmalar veya ölümler engellenmektedir. Bu yüzden forklift ile çalışmalarda iş güvenliğine dikkat etmek önemlidir.

Yükleri aktarmak, istiflemek, taşımak, yapılacak işi kolaylaştırmakta ve düzeni sağlamaya yardımcı olmaktadır. İş verimliliğinin artması ve artarken çalışanların da manuel taşımalardan ötürü ergonomik olarak problem yaşamalarının önüne geçmek için forkliftler günümüz endüstrisinde oldukça önemli bir işlevi yerine getirmektedir.

Forklift kullanmak ilk bakışta kolay görünebilir ancak çeşitli risklerin olduğu yaşanan iş kazalarında tutulan istatistiklerden anlaşılmaktadır. Ortalama bir otomobilden daha ağır olan Forkliftlerde dengeyi sağlamak, yük taşırken uygun teknikleri kullanmak, ağırlık noktasını oluşturmak ve eğimli yerlerde kullanmak ustalık gerektirir. Bu yüzden iş kazalarının yaşanması için yeterli neden oluşabilmektedir.

Forklift Çalışmalarında Yaşanabilecek Kazalar ve Nedenleri

Forklift çalışmalarında yaşanabilecek kazalar ve nedenlerini incelemek, gerekli tedbirlerin alınması için ön koşuldur. Sanılanın aksine forklift ile çalışmak % 100 güvenlik önlemlerinin alınmaması anlamına gelmez. İşyerlerinde her yıl birçok forklift kullanımından kaynaklı iş kazası yaşanmaktadır. Bunda operatör hatası olduğu kadar kaldırılan malzemenin kayması da etken olabilmektedir. Bu yüzden bu kazaların önüne geçmek için nelerin neden olabileceği ile ilgili risk analizleri yapılmalıdır.

Forkliftler verimlilik ve üretkenliğe sayısız fayda sağlarken, yaşanabilecek tehlikeler ile ilgili risklerin işyerinde fark edilmesi ve kontrol edilmesi hayati önem taşır.  Forklift ile çalışırken ters gidebilecek durumlar oluşabilir. En yaygın tersliklerden bazıları:

• Operatör hataları
• Personele çarpma
• Taşıma sırasında yüklerin düşmesi
• Yükseltilmiş forklift kolu üzerinden yük düşmesi
• Depo içi trafik yönetiminin olmamasından kaynaklı çarpışmalar
• Bakımı yapılmamış arızalı forkliftler
• Operatörlerin saha kurallarına ve güvenli çalışma talimatlarına uymaması (hız yapılması, emniyet kemeri takmaması, virajlardan önce uyarı sesinin çalınmaması)

İşyerlerinin bu tür riskleri göz önünde bulundurmasının yolu iş güvenliği kapsamında yapılan risk analizi ve değerlendirmesidir. İSG kurulunda alınan kararların çalışanlara tebliğ edilmesi, özellikle forklift operatörlerinin bu tedbirler konusunda eğitim alması birçok olumsuz sonucu önleyebilir.

Forklift ile Çalışmalarda Hangi İş Güvenliği Önlemleri Alınabilir?

Forklift ile çalışmalarda alınabilecek iş güvenliği tedbirleri, İSG uzmanı koordinesine işveren ve çalışanların ortak çalışması ile belirlenir. Sahiplenilen tedbirlere uymak daha kolay olmaktadır. İşyerinde forklift risklerini yönetmenize yardımcı olabilecek bazı etkin İSG önlemleri aşağıda verilmiştir:

• Forklift çalışma alanında insanların dolaşmasını önlemelisiniz.
• Trafik yönetim planı oluşturun, forkliftin yürüyeceği yolları ve güvenli çalışma alanlarını oluşturmalısınız.
• Tüm çalışanların bu yönetim planını iyi anladıklarından emin olmalısınız.
• Çalışanların uygun koruyucu ekipmanları kullandığından emin olun.
• Güvenli olduğunu anlamak için çalışma öncesi Forkliftin çalışmasını kontrol edin.
• Operatörlerin saha kurallarına uymasını sağlayın.
• Operatörlerin forkliftin yük sınırına uyduğundan emin olun.
• Güvenli çalışma prosedürünün geliştirildiğinden ve tam olarak uyulduğundan emin olun.
• Forkliftin kişilere veya yapılara çarpmasını önlemek için bariyer oluşturun.

Forklift kazalarını önlemek için kuralların konulduğundan ve bunlar uyulduğundan emin olmalısınız. İşletmelerin forklift kullanırken ortaya çıkan risklerin farkında olması ve işçilere bu riskleri çalışma alanında uygulamaları için yansıtmaları önemlidir.

Elektrikle çalışmalarda iş güvenliği tedbirleri, diğer tüm sektörler gibi önemlidir. Elektrik dikkat edilmediği zaman ciddi yaralanmalara ve ölümlere yol açabilecek bir enerjidir. Konutlarda dahi priz veya ampul değişikliği gibi basit işlemlerde sıkı önlemlerin alınması hayati önem taşır. Elektrik güvenliği kesinlikle hafife alınmamalıdır.

Elektrik günlük yaşamımızda önemli rol oynamaktadır ancak elektrik kullanımıyla ilgili riskler genellikle bilinmemektedir. Elektrikle yürütülen işlerde gerekli tedbirler alınmadığında çalışanların sağlığı ve refahı üzerinde çok ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden gerek iş güvenliği uzmanları gerekse işverenler tarafından elektriğin yoğun kullanıldığı işyerlerinde tüm önlemlerin alınmasına dikkat edilmelidir.

İşyerinde iş güvenliği tedbirlerinin alınması ile ilgili toplanan İş Güvenliği Kurulunda elektrik konusu da işlenmeli, uzmanların görüşlerine değer verilmelidir. Önerilen tedbirlerin ve tavsiyelerin uygulanması konusunda birim amirleri gerekli denetimleri yapmalıdır. İSG uzmanları bu konuda yetkin kişiler olup, uzmanlıkları dahilinde önerdikleri çalışmaların yapılması, verdiği tedbir listesine uyulması son derece önemlidir. İhmal birçok felakete neden olabilir. Çalışanların elektrik akımına kapılması en istenilmeyen sonuç olabileceği gibi, işyerinin elektrik kaynaklı yangına ve diğer risklere maruz kalması gibi olumsuzluklar da yaşanabilmektedir.

Elektrik Güvenliği İçin Hangi Önlemler Alınmalıdır?

Bir kişi elektrik ile temas ettiğinde elektrik akımı vücuttan geçer. Hem iç hem de dış dokularda şoka ve yanmaya sebep olur. İç organlarda ciddi hasarlar oluşturabilir. Elektrik çarpmasının şiddeti, voltaj, temas süresi, akım türü, akım yolu gibi birçok etkene bağlıdır. Her işyerinde (ofisler de dahil) her biri farklı risk seviyesine sahip elektrik tehlikesi vardır. Bazı işyerleri ve meslek grupları her gün ciddi oranda elektrikle çalışırken; bazı işyerleri ve meslek elemanları ise daha az yoğunlukta elektrik kullanmaktadır.

İşyerinden bağımsız olarak, sonuçların ciddiyeti nedeniyle elektrik güvenliğine her zaman özenle riayet etmek gerekir. Doğrudan elektrikle veya canlı elektrikli ekipmanlarla çalışanlar en fazla riski taşırlar. Genellikle elektrik ekipmanı üzerinde kurulum ve onarım yapmak, test ve denetim yapmak, bakımları tamamlamak zorunda olan mühendisler, teknisyenler ve ustalar riski doğru olarak değerlendirmelidir.

Bu nedenle kontrol önlemlerini almak, tedbirlerin uygulanıp uygulanmadığı takip etmek önemlidir. Çalışanları korumak adına hem tedbirlerin hem de kişisel koruyucu donanımların önemini kavramak gerekiyor. Kullanmadan önce elektrikli ekipmanların durumu mutlaka kontrol edilmelidir. Elektrik hatlarının olduğu yerde bir güvenlik çemberi oluşturmak, yetkili personele giriş izni verilirken diğerlerinin girişini engellemek iş kazası riskini azaltır. Çalışanların elektrikle ilgili lisansının olması gerekir. Elektrik ekipmanlarının topraklanması önemlidir.

Çalışanların Elektrikle Çalışmalarda Sorumlulukları

Çalışanların elektrikli işler ve makinelerdeki sorumlulukları lisanslı ve yetkili olmadıkları sürece yaklaşmamaları ile başlamaktadır. Eğer elektrikli önemli bir birimi veya makineyi çalıştırmakla yükümlü değilseniz, ağır akım içeren araçlar ile çalışma izniniz yoksa kesinlikle kendinizi ve makineyi tehlikeye atmamalısınız. Yanlış bir işleminiz veya davranışınız, sizi, mesai arkadaşlarınızı ve işyerini tehlikeye atarak felaketler bile neden olabilir. Bu yüzden yetkisiz alana girmemelisiniz.

Tehlikelere karşı koruma sağlamak için elektrikli ekipmanların düzenli olarak test edilmesi ve testten geçirildiğine dair etiketlenmesi gerekir. Bir denetimde veya kullanım anında elektrikli ekipmanın kontrol edildiğine dair etiket, çalışır halde olduğunun, elektrik kaçağı olmadığının ve arıza içermediğinin detaylı bir kanıtı ve göstergesi olmaktadır.

Farklı işyerleri ve makineler için farklı denetim mekanizmaları ve tabloları belirlenmiştir. Ülkemiz için Elektrik Mühendisleri Odasının belirlediği kriterlere uymak, Bakanlığın oluşturduğu güvenlik önlemlerine riayet etmek elektrikle çalışmalarda riski minimal düzeye indirecektir. Bu yüzden tüm çalışmalarda iş güvenliği tedbirlerinin önemi her geçen gün artmaktadır.

Her yıl, uygun olmayan iskele kurulumu ve yüksekte çalışma prosedürlerinin bir sonucu olarak meydana gelen ve birçoğu ölümle sonuçlanan ciddi iş kazaları yaşanmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği kapsamında ele alınması gereken iş kazalarının nedenleri araştırıldığında, hem iskele kurulumunda ihmal yaşanması hem de iskelede yüksekte çalışma kaidelerine riayet edilmemesi gibi etkenler göze çarpmaktadır. Çöken ve yıkılan bir iskelenin, çalışanların sağlığı için travmalar oluşturabileceği ve can kayıplarının yaşanabileceği göz önüne alınarak, iş güvenliği tedbirlerinin bu kapsamda değerlendirilmesi daha doğru olacaktır.

Yüksekte çalışma eğitimleri kapsamında da anlatılan iskele ile çalışmalarda, dengenin sağlanması, iskeleye iniş çıkışların kolay olması, çalışanların yeterince dinlenmesi ve dikkat kaybı yaşamaması, diğer yüksekte çalışma kuralların riayet edilmesi önemlidir. 17-19 metrelik iskelelerin aniden yıkılması ile çalışanların düşmesi ve ilk kaza anında şok yaşamaları, yıkılan iskele profillerinin işçilerin üzerine devrilmesi ve o ağırlığın altında mahsur kalmaları, yaşanması istenmeyen iş kazaları arasındadır. Bu yüzden iskele kurulumundan üzerinde çalışmaya kadar gerek eğitimler gerekse önlemler bazında ciddi şekilde yoğunlaşılması gerekir.

İskele Kurulumundan Önce Hangi Kriterler Gözden Geçirilmeli?

Çalışanların iskele kurulumundan önce bazı kriterleri gözden geçirmesi gerekir. Öncelikle iskele kurulumu için yetkili olan personelin kurulumu bizzat yapması ve yönetmesi, profillerin binaya sağlam şekilde monte edilmesi ve hava şartları dikkat edilerek çalışılması önem arz eder. Yukarıdan sarkan, bina cephesine monte edilmeyen motorlu iskeleler de dahil olmak üzere her türlü yükseklikte yapılacak çalışmalardan önce bir dizi kontrol yapılmasına dikkat edilmelidir.

İskeleler kurulurken aşağıdaki kriterlerin sağlandığından ve kontrol edildiğinden emin olmak gerekir:

• İskelenin yapısı, merdivenler, korkuluklar
• İskeleye güvenli iniş çıkış
• İskele platformunun dayanıklı olması, yeterli kenar korumaya sahip olması
• Gerekli dikey ve yatay konuma göre konumlandırılması
• Binayla yeterli şekilde bağ kurulması
• İskelede özellikle yürüyüş yolunda alet veya malzeme bırakılmaması

Güvenlik prosedürlerini takip eden işçiler daha sağlıklı ve güven içinde çalışmalarını sürdürebilirler. Tüm uluslar arası çalışma mevzuatlarında yüksekte nasıl çalışılacağı ile ilgili kurallar bulunmaktadır. Bu şekilde çalışma yapacak olanların yüksekte çalışma eğitimi almaları önemle vurgulanmaktadır. Çünkü yüksekte çalışma belirli bir disiplin isteyen, teknik bir konudur. Gerekli şartlara uyulmadığı zamanlarda ciddi olumsuz sonuçlar doğabilir.

İskele Üzerinde Çalışırken Çalışanların Uyması Gereken Kurallar

İskele üzerinde çalışırken çalışanların uyması gereken kurallar vardır. Ülkemizde bu konuda Çalışma Bakanlığının Yapı İşlerinde Yüksekte Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama Rehberine göre hareket edilmesi gerekmektedir. Esas olarak İSG alanını daha çok ilgilendiren bu konu ile uzmanlar ilgilenmektedir. İSG profesyonellerinin çeşitli inşaat işleri ile ilgili alınması gereken önlemler hakkında işverenleri bilgilendirmesi ve çalışanların eğitilmesi gerekir.

Bu kapsamda geçici kenar koruma sistemleri, kapak sistemleri, hareketi kısıtlayıcı sistemleri başta olmak üzere iskelelerde ne tür önlemlerin alınması gerektiği teknik olarak belirtilmektedir. Düşmeyi durdurucu sistemler arasında olan güvenlik ağları, hava yastıkları, yakalama platformları ve kişisel düşmeyi durdurucu sistemler kullanılmalıdır.

Çalışanların iskele üzerine çıkmadan önce kişisel koruyucu donanımları takmaları gerekiyor. Bu konuda gerçek sorumlulukları bununla başlamaktadır. Güvenli iskele kurmak için eğitimli ve donanımlı personel gerekir. Bunu sağlamak da işverenin görevidir.

İşveren ve İSG uzmanları birlikte kurulan iskeleler ile ilgili eğitimleri düzenlemeli, zaman zaman iskeleleri kontrol etmelidir. Bu kontrollerde tüm personelin yeterli eğitimi almalarına, saha yönlendirmelerinin mevcut olduğuna ve denetimlerin yapıldığına dikkat etmek gerekiyor. iskelede kullanılacak malzemelerin bakımının yapılıp yapılmadığını kontrol de önemlidir.