İş kazaları, çok sıklıkla karşılaşılan bir problem olmakla beraber önlemler alınmadığı takdirde işverenin başını çok ağrıtacak bir problemdir. Bir işveren olarak çalışanlarının sağlığı mutlaka düşünülmeli, her anlamda tedbirleri önceden alınmalıdır. Aksi taktirde hukuki işlemler başlatılmaktadır.

İş kazalarının bildirim süreçleri, kanunun 5510 13’üncü maddesinin ikinci fıkrası ile, Ek 5’inci maddesinin beşinci fıkrasında ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 35’inci maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Genel olarak iş kazasının bildirilme süreci için verilen zaman üç iş günüdür. Cumartesi, pazar veya resmî tatil günlerine denk gelmesi durumunda o günler hesaba katılmayacak, ilk iş gününden itibaren üç iş günü olarak hesaplanacaktır.

İş Kazaları Nelerdir ?

Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında sigortalı işçilerin işyeri içersinde veya iş yeri kapsamında geçirdiği kazalara iş kazası denir. Sigortalı işçi çalıştığı yer dışında farklı bir yere gönderildiğinde geçirdiği kazalar, işveren kontrolünde yaşanan kazalar, işverenin verdiği araçla ulaşımda yaşanan kazalar, emziren bayanın emzirme sürecinde yaşadığı kazalar, çalışanın iş yerinde olduğu zaman zarfında yaşadığı kazalar ve işçinin mesai saatleri içinde kalp krizi vs. geçirmesi gibi durumların hepsi iş kazalarını kapsamaktadır. Örneğin 17/11/2019 tarihinde sigortalı olarak çalışan bir işçi, işyeri kapsamında kaza geçirirse 20/11/2019 tarihi saat 23:59’a kadar bildirilmesi gereken makamlara bildirilmesi gerekir.

İş Kazası Bildirmemenin Cezası Nedir?

İş kazası bildirmemenin cezası her sene artmakla beraber, işçi sayısına göre belirlenmektedir. Tehlikeli, çok tehlikeli ve az tehlikeli olarak gruplandırılır. Tehlikeli iş gruplarında çalışan sayısı 10’dan az ise 4781₺, 10-49 arası ise 5737₺, 50 ve üzeri çalışana sahip ise 7650₺ ödenmektedir. Çok tehlikeli iş grubunda 10 kişiden az çalışan var ise 5737₺, 10-49 arası kişi varsa 7650₺ ve 50 üzeri çalışana sahip olan firmalarda 11475₺ ödenir. Az tehlikeli iş gruplarında çalışan sayısı 10’dan az ise 3825₺, 10-49 kişi aralığında ise 3825₺ ve 50 üzeri çalışan kapasiteli işyerlerinde 5737₺ ödenmektedir. Bu, idari ceza parası kapsamında ödenen ücrettir. Buna ek olarak işçinin hastane ve sağlık masrafları artı aylık ödemeler de işveren tarafından karşılanması gereken ödemelerdir. İş kazası geçirmiş olan bir sigortalı işçi kazadan sebep öldüyse, ölen işçinin bakmakla yükümlü olduğu kişilere ödenek bağlanır. Ayrıca ölen işçinin varsa kızlarına evlenme yardımı da yapılmaktadır. İşçi, kazadan sonra ölmez ama iş göremez hale gelirse de ödenek bağlanır.

İş kazası geçirmek herkesin başına gelebilecek bir durumdur. Sigortalı olmanın avantajlarından yararlanmak, iş kazası geçirdiğinde kişinin çok daha iyi anlayabileceği bir durumdur. Bu yüzden de sigortalı çalışmak oldukça önemli bir husustur. Çalışma hayatında para kazanmak ayrı, sigortalı olarak para kazanmak ayrı hususlardır. Sigortasız olarak çalışan bir işçi yalnızca maaş alır. Ama sigortalı işçi her türlü imkandan faydalanarak maaşını almaya devam eder.

İSG katip, İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin elektronik ortamda insanlara hizmet verdiği bir yazılım projesidir. Her kişinin kolayca işlerini halledebilmesi adına kurulmuş bir düzendir.

İş sağlığı ve güvenliği Katip sistemi üzerinden hizmet, iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevlendirmeleri ile ilgili de bilgiler alınabilmektedir. Sisteme girişlerde e-devlet şifresi ve TC. kimlik numarası kullanılmaktadır. Çalışma ve Sosyal güvenlik bakanlığı tarafından 6331 sayılı yasa ile yürürlüğe girmiş ve kanunen zorunlu hale gelmiştir. Her OSGB (Ortak sağlık ve güvenlik birimi), İş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi veya uzman adayı olarak sistemde tanımlanmaktadırlar. Eğitime kayıt süreçlerini takip etmek, görevlendirilecekleri yerleri isg katip üzerinden yapılmaktadır.

İSG Katip Atamaları Ve İşlemleri

İş sağlığı ve güvenliği Katip atamaları sistem üzerinde ikiye ayrılmıştır. Bu, yeni içe görevlendirme ve yeni dışa görevlendirmedir. Yeni içe görevlendirme de ortak sağlık ve güvenlik birimi, kendi bünyesinde çalıştırdığı uzman, hekim sağlık personellerini Çalışma ve Sosyal güvenlik Bakanlığının iş sağlığı ve güvenliği Katip sisteminden kuruma atama işlemine denmektedir. Yeni dışa görevlendirme ise ortak sağlık ve güvenlik biriminin içe görevlendirmesi olan uzman, hekim ve diğer sağlık personellerinin çalışma ve Sosyal güvenlik Bakanlığının iş sağlığı ve güvenliği Katip sistemi üzerinden hizmet alan iş yeri siciline atama işlemine denmektedir. Sistemde iş sağlığı ve güvenliği katip onayı almak için giriş butonuna tıkladıktan sonra karşınıza gelen sayfada firmanın TC kimlik numarası ve e-Devlet şifresine ilgili bölüme yazıp sisteme giriyorsunuz. Karşınıza gelen ekranda onaylayacağınız sicili seçip sisteme girişe tıklıyorsunuz. Ardından hizmet alan iş yeri modülü butonuna tıklayın açılan ekranda sözleşmeler bölümüne tıklıyorsunuz. Burada onay bekleyen atamalarımızı göreceksiniz. Bu şekilde onaylayarak iş sağlığı ve güvenliği Katip sistemindeki onay işlemini tamamlamış oluyorsunuz. İş sağlığı ve güvenliği Katip onay sürecinde sisteme girişinizi OSGB firması şeklimde yapmanız gerekir. İşte sistemin kullanıcılarına sağladığı en büyük kolaylık, kolay ulaşılabilir olmasından geçmektedir.

Neden OSGB Hizmetleri Almak Gerekir ?

OSGB (ortak sağlık ve güvenlik birimi) hizmetini, iyi ve kaliteli bir şekilde almak gerekir. Çünkü; olumsuz durumlara karşı önceden önlem almak, takip işlemlerini sistematik bir şekilde yapmak, iş kazalarındaki ölüm oranının minimum seviyede tutmak, en verimli sonuçları almak için eğitimler vermek, denetim mekanizmasını canlı tutmak, olumsuz durumlara karşı önlem almak, firma yetkilileri ve çalışanları eğitime tabi tutmak gibi ayrıcalıklı hizmetlerden faydalanmak herkesin hakkıdır. Bunlar, madde madde dikkate alınması gereken hususlardır.

Her insanın Bir çalışma sürecine girmeden önce firmaya olan güveninin tam olması gerekmektedir. İş sağlığı ve güvenliği kültürünün tam olduğu firmalarda çalışmayı herkes ister. İşverenler, daha rahat çalışma arkadaşları bulmak istiyorlar ister iş sağlığı ve güvenliği kültürü eğitimlerini kapsamlı bir şekilde tamamlamış olmaları gerekmektedir.

Şantiye, geniş iş sahaları ya da endüstriyel alanlar başta olmak üzere çeşitli birçok iş alanlarında iş kazası meydana gelebilir. İş kazası durumunda yapılması gerekenler arasında ise yine işçinin, iş verenin ve varsa da iş güvenliği uzmanının sorumlulukları mevcuttur. Bu sorumluluklar iş kazası durumlarında yerine getirilerek hem iş kazasının büyük olumsuz sonuçlara yol açmasında engel olunur hem de yine ilerde de oluşabilecek iş kazalarına karşı da tedbirler alınabilir.

İş kazası durumunda işçi ve işvereninin yapması gereken çeşitli sorumluluklar mevcuttur. Buna göre;

• İşveren, iş sürecinde oluşan iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kaydeder.
• Bu gibi kazalar üzerinde gerekli incelemelerde bulunur, raporları da buna göre düzenler.
• İşyeri kapsamında meydana gelen kazalar sonucu yaralanma ya da ölüm olmamasına karşın işyeri ekipmanlarının ya da işyerinin zarara uğramasına yol açan olayları incelemek ve bu olayların raporunu düzenlemek,

İşveren ayrıca şu gibi durumlarda Sosyal Güvenlik Kurumu'na da bildirimde bulunabilir. 

• İş kazası olduktan sonra ilk 3 gün içerisinde,
• İşyeri hekimi ya da sağlık hizmet sunucuları tarafından işverene bildirilen meslek hastalıklarını, bildirim yapıldıktan sonra 3 gün içinde,

Bununla birlikte işyeri hekimi ya da sağlık hizmeti sunucuları da meslek hastalığı için koydukları ön tanı gibi işlemleri, SGK tarafından yetkilendirilmekte olan sağlık hizmeti sunucularına sevk işlemini gerçekleştirir.

İş Kazası Sonrası İş Güvenliği Uzmanının Yapması Gerekenler

İş kazası hemen her sektörde meydana gelebilecek bir durumdur. İş kazalarının azaltılması, önlenmesi ve önüne geçilebilmesi açısından iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına da görevler düşmektedir. İş kazası sonrası iş güvenliği uzmanının yapması gerekenler ise oldukça fazladır. Ancak bir firmada iş kazası ve bu gibi oluşabilecek tehlikelere karşı önlemlerin alınma sorumluluğu tamamen iş güvenliği uzmanına aittir. Bu durumda iş güvenliği uzmanları da yine hukuki süreçte kendilerine yer bulur. Kendisini aklayacak derecede önlemlerin alınmasını kanıtlayan belgeler ileri sürülürse hukuki süreçten avantajlı biçimde de çıkabilir.

İş kazasının ardından İSG uzmanının işyerine giderek firma sahibinin ya da gerekli yönetici kişilerin kendisinden istenen çalışmaları ve dosyaları hazırlaması gerekmektedir. İş kazası geçiren çalışana da sağlık müdahalesinin çok acil biçimde yapılması aynı zamanda da ilgili güvenlik görevlerine de yine bilgi verilmesi gerekmektedir. Tüm bu sürecin içerisinde olması gereken İSG uzmanları da yine sorumluluk altındadır.

İş kazası gibi talihsizlik durumlarında İSG uzmanının çalışan ile ilgili tüm belgeleri de hazırlaması gerekmektedir. SGK kaydı ve işe giriş belgesinin da yine bildirilmesi İSG uzmanı tarafından gerçekleştirilmelidir. Ayrıca çalışan kişinin işe başlamadan önce katıldığı eğitimler ve sağlık raporları da gerekli evraklar arasında gösterilmelidir.

Tüm bu belgelerin neticesinde iş güvenliği uzmanları tarafından alınması tavsiye edilen ve resmi olarak da bildirilen önlemlerin alınmaması durumunda sorumlu tamamen işveren yetkilisi ile direkt olarak işverenin kendisidir. Bununla birlikte iş verenin kendi işleri ile alakalı olarak güvenlik tedbirlerini almasında son derece yarar vardır.

İş Kazası Olduğunda İlk Önce Ne Yapılmalıdır

İş kazası durumlarında kişilerin oldukça sakin davranması gerekmektedir. İş kazası, her sektördeki firmalarda, iş sahalarında oluşabilecek bir durumdur. Peki iş kazası olduğunda ilk önce ne yapılmalıdır? Hangi stratejiler uygulanmalıdır? İş kazalarını öncelikle işveren, işveren yetkilisi ve varsa iş sağlığı ve güvenliği uzmanı bir arada önlemelidir. Önlemlerini alacak olan bu kişiler iş kazası olduğunda da ilk müdahalelerin yapılmasını sağlayan kişiler olmalıdır. Bu anlamda öncelikle işveren, işveren yetkilisi ve iş sağlığı ve güvenliği uzmanı tarafından kazaya ilişkin detaylı bilgiler ile birlikte raporlar da ele alınmalıdır. Kazayı geçiren işçinin daha önce katıldığı eğitimler, elde ettiği sertifikalar ve diğer tüm gerekli evraklar da yine değerlendirilmeye alınmalıdır.

Ayrıca bununla da birlikte alınması gereken önlemlerin eksikliğine de bakılarak sorumlu kişiler hakkında hukuki süreç de başlatılabilir. İş kazasının derecesi, seyri ne durumda olduğuna bağlı olarak tazminat davalarının bile açılması gündeme gelebilir. Bu durumda öncelikle İSG uzmanı ya da diğer işveren gibi kişilerin göz ardı ettiği önlemler değerlendirilerek bir sonuca varılır.

İşveren, işyerinde alınması gereken önlemler ile alakalı iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uygun olarak tedbir almak zorundadır. İş sağlığı ve güvenliği alanında işveren yükümlülüğü, tedbirlerin alınması için gerekli şartlar belirlemek ve uygulamaya koymaktır. İş kazası ve meslek hastalığına sebep olan sebepleri kesinlikle önlemelidir. Ayrıca kendi bünyesinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirebilir. Kendi bünyesinde İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştıramayan işveren, anlaşmalı olarak dışardan destek alabilir. Çalışanların çalıştıkları iş yerindeki tehlike sınıfına göre yeterli sayıda iş güvenliği uzmanı çalıştırmalıdır. Ayrıca işveren kurul toplantısı yapmak, kuruldakilerin görüşünü almak ve uygulamakla yükümlüdür.

İşverenin Genel Yükümlülüğü

Tüm işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği alanında alınması gereken önlemler, işverenin sorumluluğu olmakla birlikte işverenin genel yükümlülüğü devam eder. İşveren çalışanların sağlık ve güvenliğini korumalı ve işyerindeki eksiklikler için önlem almalıdır. Bu konuda İş sağlığı ve güvenliği ile alakalı bütün sorumluluk işverene verilmiştir. İşveren;

• Mesleki risk ve iş kazaları önlenmesi ile ilgili eğitim ve bilgi verilmesini sağlar. İş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi dahil olmak üzere İş sağlığı ve güvenliği kurulunda olan herkesle iş birliği yapmakla yükümlüdür. Araç gereçlerin karşılanması, sağlık tedbirlerini almalıdır. Gerekli eğitimler mutlaka verilmeli, yetersizse ekstra eğitim vermelidir.
• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tedbirlere uyulup uyulmadığını izlemeli, denetlemeli ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamalıdır. Çalışanlar iş güvenliği kurallarına uymuyorsa bazı yaptırımlar uygulayarak çalışanın sağlık ve güvenliğini ön planda tutmalıdır. Ayrıca kurulda konuşulan eksikliklerle alakalı tedbir almak durumundadır.
• İşveren, risk değerlendirmesini yapmakla ya da yaptırmakla sorumludur. Risk değerlendirmesi, işyerinin tüm alanlarını ilgilendiren işyerinde oluşacak olan riskleri belirlemek, tehlikelerini konumlandırmak ve alınacak önlemleri tespit etmektir. Bunları tehlike sınıfına göre biran önce yapmalı ve işçinin sağlığını ve güvenliğini sağlayacak her türlü önlemi almalıdır.
• İşveren, çalışanı işe almadan önce, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu tespit etmelidir. Çalışanın çalıştığı işe uygunluğu yoksa da başka bir işte çalıştırmalıdır.
• İşveren, tehlikeli bölgeye girmeye yetkisi olan çalışanlar dışında kimsenin girişine izin vermemelidir. Yetkili olmayanların tehlikeli bölgelere girmemesi için gerekli tedbirler alır. Tehlikeli alanda en az düzeyde çalışanı çalıştırmalı ve uzun süre maruziyeti engellemelidir.

• İşveren çalışanın işine uygun Kişisel koruyucu donanımları belirler ve bunları temin eder. Uygun olmayan ya da hasar görmüş kişisel koruyucu donanımları yenilemelidir.
• İşveren, işyerine sağladığı koşullar için ve işçilere sağlık ve güvenlik kapsamında yaptıklarının maliyetini çalışanlara yansıtamaz. Ayrıca almış olduğu önlemlerin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.
• İşyeri dışında kalan uzman kişilerden veya kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin genel yükümlülüğü’nü ortadan kaldırmaz. İşveren her ne şekilde olursa olsun tedbir almak ve yapılan tedbirleri kontrol etmek; eksiklikleri de gidermek zorundadır.
• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yaptığı tedbirlerin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. Örneğin, çalışanlara verdiği kişisel koruyucu donanımı vermek, işverenin yükümlülüğüdür. Dolayısıyla kişisel koruyucu donanım ücretlerini, çalışanlardan talep edemez.