Saha Denetimlerinde Karşılaşılan Yaygın Eksiklikler

İş sağlığı ve güvenliği saha denetimleri, işyerlerinin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmelikler de dahil olmak üzere ulusal mevzuata uygunluğunu sağlamak amacıyla yürütülmektedir. Denetimler, kazaların, meslek hastalıklarının ve çevresel tehlikelerin önlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. İş sağlığı ve güvenliği uzmanları tarafından yapılan denetimler sırasında hala birçok eksiklik tespit edilmektedir. Eksiklikler genellikle farkındalık eksikliğinden, yetersiz eğitimden ve etkili güvenlik yönetim sistemlerinin oluşturulamamasından kaynaklanmaktadır.

Denetçiler genellikle dokümantasyon, fiziksel koşullar, çalışan davranışları ve yönetim taahhüdü gibi işyeri güvenliğinin çeşitli yönlerini değerlendirmektedir. Büyük kuruluşlar genellikle resmi İSG sistemlerine sahipken, küçük işletmeler genellikle sınırlı finansal ve teknik kaynaklar nedeniyle yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle büyük holdingler ya da kurumsal şirketler kendi İSG departmanlarını oluştururken; küçük ve orta ölçekli esnaflar ise OSGB firmalarından İSG desteği/hizmeti almaktadır. Eksik risk değerlendirmeleri, eksik güvenlik işaretleri ve yetersiz acil durum hazırlık planları gibi yaygın sorunlar, inşaattan üretime kadar farklı sektörlerde görülmeye devam etmektedir. Ülkemizde iş güvenliği alanında önleyici yaklaşımın güçlendirilmesi ve iş kazaları ile ölümlerin azaltılması için bu eksikliklerin tespit edilip giderilmesi büyük önem taşımaktadır.

Şimdi saha denetimlerinde karşılaşılan yaygın eksikliklerin neler olduğunu teker teker ele alalım:

1. Eksik veya Güncel Olmayan Risk Değerlendirmeleri

Türkiye'de işyerlerinde en sık karşılaşılan eksikliklerden biri, kapsamlı ve güncel risk değerlendirmelerinin eksikliğidir. Birçok şirket, bu değerlendirmeleri ya hiç yapmamakta ya da tehlikeleri doğru bir şekilde belirlemeden yüzeysel olarak uygulamaktadır. Risk değerlendirmeleri genellikle güncelliğini yitirmiş olup, zaman içinde eklenen yeni makineleri, iş süreçlerini veya kimyasal maddeleri yansıtmamaktadır. Böylesi bir ihmal, kaza olasılığını artırmakta ve tüm işyerlerinde sistematik risk yönetimini zorunlu kılan 6331 sayılı Kanun'un 10. Maddesine uyulmadığını göstermektedir.

2. Düzenli Sağlık Gözetiminin Eksikliği

Yaygın bir diğer eksiklik ise çalışanlar için düzenli sağlık kontrollerinin yapılmamasıdır. Mevzuat, özellikle tehlikeli sektörlerde periyodik sağlık muayenelerini zorunlu kılmaktadır. Birçok işveren bu süreçleri atlamakta veya uygun belgeler olmadan uygulamaktadır. İşyeri hekimleri bazen sürekli olarak sürece dahil edilmemekte ve bu da çalışanların sağlık durumlarının yetersiz izlenmesine yol açmaktadır. Söylenen eksiklik, meslek hastalıklarının geç tespit edilmesine ve Sağlık Gözetimi Yönetmeliği'ne yasal olarak uyulmamasına neden olabilmektedir.

3. Kişisel Koruyucu Donanımın Yetersiz Kullanımı

Sahada denetim yapan uzmanlar, kişisel koruyucu donanımın yeterli şekilde sağlanmadığını veya doğru kullanılmadığını sıklıkla gözlemlemektedir. Çalışanlar rahatsızlık veya eğitim eksikliği nedeniyle KKD kullanmaktan kaçınabilirken, işverenler sürekli tedarik ve denetimi sağlayamayabilir. Yaygın örnekler arasında şantiyelerde kaskların olmaması, tozlu ortamlarda uygunsuz solunum koruması ve gürültülü tesislerde yetersiz işitme koruması yer almaktadır. KKD kullanımında yetersizlik olması daha sıkı bir şekilde denetlenmesi ve çalışan farkındalık programlarına ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır.

4. Eksik Eğitim ve Farkındalık Programları

Eğitim, işyeri güvenliğinin temel taşlarından biridir, ancak birçok kuruluş yetersiz veya düzensiz İSG eğitimi vermektedir. Eğitim oturumları genellikle pratik bilgilerden ziyade formalitelerle sınırlıdır. Çalışanlar acil durum prosedürleri, kimyasal tehlikeler veya makinelerin güvenli kullanımı konusunda tam teşekküllü bilgi sahibi olamamaktadır. Denetimciler eksik devam kayıtları veya güncel olmayan eğitim materyalleri bulmaktadır; bu da Çalışanların İSG Eğitimine Dair Yönetmelik'i ihlal etmekte ve güvenlik kültürünü zayıflatmaktadır.

5. Kötü Temizlik ve Fiziksel Koşullar

Kötü temizlik koşullarına sahip işyerleri, kayma, takılma ve düşme riskleri açısından ciddi tehlikelere ev sahipliği yapmaktadır. Dağınık çalışma alanları, tıkalı acil çıkışlar ve malzemelerin uygunsuz şekilde depolanması, saha denetimlerinde sıklıkla karşılaşılan sorunlardır. Yetersiz aydınlatma, korumasız makineler ve havalandırma eksikliği de eski endüstriyel binalarda tekrarlayan sorunlardır.

6. Eksik Dokümantasyon ve Kayıt Tutma

Sahada eksiklikleri tespit etmekle görevli uzmanlar, güvenlik denetimleri, eğitim kayıtları, kaza raporları ve bakım kayıtları ile ilgili olarak eksik veya tutarsız dokümantasyon olduğunu bildirmektedir. Uygunluğun gösterilmesi ve olayların tekrarını önlemek için analiz edilmesi için uygun dokümantasyon şarttır. Küçük ve orta ölçekli işletmelerden çoğunluğu, sistematik kayıt tutmamakta ve bu da idari cezalara yol açmakta ve sürekli iyileştirme sürecini aksatmaktadır.

7. Acil Durum Hazırlık Eksikliği

Acil durum hazırlığındaki eksiklikler de yaygın karşılaşılan eksiklikler arasındadır. Birçok işyerinde güncel acil durum planları, yeterli yangın söndürücü veya eğitimli ilk yardım personeli bulunmamaktadır. Tahliye yolları bazen tıkanmakta ve tatbikatlar düzenli olarak yapılmamaktadır. Bu tür eksiklikler, acil durumlarda müdahale sürelerini önemli ölçüde geciktirerek ağır yaralanmalara veya ölümlere yol açabilir.